Tìm hiểu về Tam vị chúa mường trong tín ngưỡng thờ mẫu

Tam vị chúa mường là những ai?

Tam vị chúa mường hay còn gọi là tam vị tổ mường, tam vị chúa tiên gồm có chúa đệ nhất tây thiên, chúa đệ nhị nguyệt hồ và chúa đệ tam lâm thao

Tên đầy đủ các vị chúa mường là

Tên chúa đệ nhất: Thanh Sơn Chính Phái Đệ Nhất Thượng Ngàn sắc phong Lê Mại Đại Vương hiệu viết Bạch Anh Quản Trưởng Sơn Lâm Công Chúa

Tên chúa đệ nhị: Đệ Nhị Thượng Ngàn Cao Sơn Công Chúa Diệu Tín Thiền Sư La Bình Công Chúa

Tên chúa đệ tam: Đệ Tam Thượng Ngàn Sơn Trang Tàng Hình Diệu Nghĩa Thiền Sư Quế Hoa Công Chúa

Tam vị chúa mường và tam vị chúa bói có liên quan gì?

Tam vị chúa mường hay còn được gọi với tên tam vị chúa bói trên thực tế là tên gọi khác nhau của chúa mường

tuong tăm vi chua muong dep tai gian tho viet — Hình ảnh Tượng Tam vị Chúa Mường sơn son thếp vàng đẹp tại gian thờ việt

Thần tích Chúa đệ nhất tây thiên

Bản ghi chép trong đền Tây Thiên viết về chúa đệ nhất rằng: Thời Vua Hùng trị vì quốc gia, tại Đông Lộ Có một trưởng ông họ Lăng tuổi gần 40 và trưởng bà họ Đào tuổi hơn 40 mà không có con. Trong một ngày ông bà nằm mộng được đi du ngoạn Tam Đảo, đến chùa Tây Thiên hành hương cầu con. Đến khoảng ngoài canh ba, bà Đào chợt thấy có mây ngũ sắc trong trong chùa hiện lên rồi thấy 7, 8 người đều mặc mũ áo đẹp đẽ. Người thì ca hát, người thì nhảy múa, người thì gảy đàn, ngâm thơ. Bà tỉnh lại thì biết đây là mộng lành. Y như rằng bà có thai nhưng phải tới 14 tháng sau bà mới hạ sinh. Một bé gái đã ra đời vào ngày mùng 10 tháng 5, năm Giáp Thân và đặt tên là Tiêu. Cô bé lớn lên xinh đẹp, mặt mày sáng sủa, tính lại nết na, thùy mị. Tuổi 5, 6 mà đã hiểu âm, biết luật. Năm 11 – 12 tuổi đã biết võ nghệ, binh thư. Đến 20 tuổi đã là một nữ anh hùng, hào kiệt. Thực là bậc quần thao hào kiệt bậc nhất. Thời bấy giờ, giặc phương Bắc xâm lăng. Dân tình hoang mang, hoảng sợ. Vua Hùng ngay lập tức sai người đi loan báo khắp nơi nhằm tìm người tài giúp vua đánh giặc. Khi nghe thấy tin cầu, nàng đã đứng ra phân bổ, kêu gọi các tràng trai khỏe mạnh, đủ sức đánh giặc trong vùng. Tất cả được 3000 người tướng sỹ về tại Phong Châu, Việt Trì yết kiến Hùng Vương. Hùng Vương thấy nàng là một vị anh hùng hào kiệt tài năng liền giao cho chỉ huy 10 vạn tinh binh và 3000 kỵ binh đi đánh giặc. Quân giặc đại bại, nàng cùng các binh sĩ khải hoàn về kinh. Nhà vua vô cùng vui mừng liền phong thưởng nàng là “Tam Đảo Sơn Trụ Quốc Mẫu Đại Vương”. Một ngày đẹp trời, bỗng có đám mây ngũ sắc hạ xuống đền Tây Thiên, sứ giả xuất hiện và rước nàng về trời. Ngày đó đúng vào ngày 15/2. Người dân thấy sự việc này bèn tâu vua, Vua Hùng Vương liền truyền lệnh phong nàng là “Tam Đảo sơn trụ Quốc Mẫu Đại vương đệ nhất thượng đẳng thần”.

Dị bản truyền thuyết được ghi lại tại xã Đại Đình cũng gần giống bản ngọc phả tại đền Tây Thiên. Trong đó, dị bản ghi rằng: Bà là một người con gái tên Lăng Thị Tiêu sinh ra trong gia đình hiếm con. Từ nhỏ bà đã bộc lộ được nét xinh đẹp, nết na, tài giỏi thông minh của mình. Đời Hùng Vương thứ 7, hoàng tử Lang Liêu nối ngôi cha hiệu Hùng Chiêu Vương. Ông thường hay đi cầu Tiên, Phật ở Tam Đảo. Tại đây, vua đã gặp và đem lòng yêu người con gái xinh đẹp, nết na ấy. Vua đưa bà về Phong Châu và lập làm Chính Phi. Trong thời gian này, bà cũng ra sức giúp chồng trị quốc, ứng xử chu toàn với các Lạc hầu, Lạc tướng khiến quốc gia Văn Lang trở nên thịnh trị suốt hơn 200 năm. Một lần, nhà Thục âm mưu xâm chiếm. Nguyên phi Lăng Thị Tiêu đã chiêu mộ binh sĩ kéo về Phong Châu đánh tan quân Thục, giải nguy quốc gia. Khi bà hóa về trời, các triều vua nhớ ơn và sắc phong bà là Tây Thiên Quốc Mẫu.

Thần tích Chúa đệ nhị nguyệt hồ

Chúa Đệ Nhị Nguyệt Hồ là bà chúa bói dưới thời vua Hùng Vương. Tương truyền rằng, xưa kia bà cũng là một người sống ở đất Bắc Giang. Cuộc đời bà từ khi sinh ra đã phải sống trong cảnh cực khổ, cơ hàn: vừa bị mù lòa cả hai mắt vừa mồ côi cả cha mẹ. Tuy thế bà vẫn luôn sống thiện lương, hiền lành, nhân hậu. Khi gặp được Lão Tổ Quỷ Cốc Tử Tiên Sinh, ông đã truyền dạy cho truyền dạy cho bà những đạo pháp của mình đó là thuật chiêm tinh bói toán. Đồng thời, ông cũng đặt niên hiệu cho bà là Nguyệt Hồ. Sau khi học hết được các phép của Tiên Sinh, bà dành hết cuộc đời mình để làm phúc giúp dân lành. Một thời gian sau, tiếng lành đồn xa, bà được nhà vua mời về kinh đô làm quân sư. Mỗi lần ra trận, vua đều cho người đến thỉnh cầu, xin lời phán của bà.

Theo thần tích của vùng Bo (Yên Thế), sự tích bà chúa Nguyệt Hồ lại có ghi chép khác như sau: Cuối đời vua Hùng Duệ Vương, quân Thục ồ ạt đưa quân sang nhằm chiếm nước ta. Hùng Duệ Vương bèn hạ cáo cho người đi khắp nơi tìm người tài đánh giặc. Tại vùng Bo có hai là ông Cao và ông Quý đã tình nguyện ra ứng tuyển và nhận nhiệm vụ giúp vua dẹp giặc. Bái tạ lệnh vua, hai ông chỉ huy quân đội đến vùng Bắc Giang này và ngày đêm luyện tập chờ thời cơ đánh giặc. Khi quân Thục kéo sang xâm lược, hai bên giao chiến ác liệt. Quân ta do sức yếu, lực lượng mỏng nên đánh không lại quân địch. Hai ông Cao – Quý lại chỉ huy quân rút lui dọc theo chiều sông Thương rồi lựa thời cơ, địa hình hiểm trở quay lại giết địch. Thuyền chiến dùng dằng chưa đi được vì các bà con giá còn lưu luyến vùng đất này nên đã rời thuyền quay trở lại vùng Bo. Hai ông chỉ huy toàn quân quay lại đánh giặc. Bị bất ngờ phản công, quân Thục tự nhiên vỡ trận, tan tác. Chiến thắng, hai ông trở về khao thưởng quân sĩ rồi hồi triều báo tin với vua. Trước khi hồi chiều hai ông quay lại vùng Bo để ngắm nhìn lại nơi này. Bỗng nhiên hai ông bỗng hóa tại đó. Phu nhân và con gái biết chuyện, vì quá đau buồn và thương nhớ người chồng, người cha nên cũng hóa theo. Thời điểm đó, chính là ngày 15/2 âm lịch.

Ghi nhớ công lao, sau khi đánh thắng giặc, nhà vua phong hai ông là Thượng Đẳng Phúc Thần và xây dựng đền miếu tại nơi các danh tướng đánh giặc và thờ phụng mãi mãi. Đến thời vua Lê Đại Hành có sắc phong cho các vị thần vùng Bo là:” Cao Sơn Quý Minh đại đức hùng lược trác vĩ Đại Vương Thượng đẳng thần”. Đến triều Nguyễn, người dân địa phương đã xây dựng miếu thờ ở Huyết Hồ, xin triều đình cho thờ thần là Nguyệt Nga phu nhân và con gái của vị thần họ Cao. Sau đó, các triều vua Tự Đức năm thứ 3 (1850), vua Duy Tân năm thứ nhất (1907) cũng lần lượt sắc phong cho Nguyệt Nga phu nhân.

tuong tam vi chua boi son son thep vang tai gian tho viet — Hình ảnh tượng tam vị chúa bói sơn son thếp vàng tại gian thờ việt

Thần tích Chúa đệ tam lâm thao

Chúa Lâm Thao hay chúa Đệ tam Lâm Thao hay bà còn có tên gọi khác là bà chúa then, hay Bà Chúa Ót. Sở dĩ có tên gọi như vậy vì trong Tam Vị Chúa Mường, Chúa Lâm Thao là người thỉnh cuối cùng nên được coi là “út”, đọc chệch đi theo dân gian thì là “ót”.

Bà là bà chúa có tài bói toán, bốc thuốc cứu dân dưới thời Hùng Vương. Tương truyền, bà là con gái ruột của vua Hùng Vương. Tuy nhiên, từ bé bà đã bị hỏng 1 bên mắt. Dù vậy, do có tài trí hơn người nên bà được vua cha tin tưởng và giao cho việc lo quân nhu, quân lương trong các cuộc chiến. Bên cạnh đó, bà còn có tài bốc thuốc nam, chữa bệnh cứu người. Do đó, bà đi khắp vùng đem tài năng của mình để cứu giúp muôn dân. Bà chúa Đệ Tam Lâm Thao cũng là người có lòng mộ đạo, thường xuyên ăn chay niệm phật, một lòng cầu chúc cho quốc thái dân an.

Đền chính chúa lâm thao

Ghi nhớ công ơn của bà, nhân dân đã lập đền thờ Chúa Lâm Thao tại Thị Trấn Lâm Thao, Việt Trì, Phú Thọ.

tuong chua muong de tam dep tai gian tho viet — Hình ảnh Tượng chúa mường Đệ Tam Lâm Thao tại gian thờ việt

Mở phủ tam vị chúa mường

Người có căn bà chúa bói thì cũng được lộc của chúa biết xem bói. Những thanh đồng có căn chúa mường thường sẽ được chúa báo qua giấc mơ. Sau khi được chúa chỉ bảo qua giấc mơ các thanh đồng nên nhờ đồng thầy chỉ thêm về quy trình mở phủ tam tòa chúa bói

Hát văn tam vị chúa mường

Văn chúa đệ nhất tây thiên

Dâng văn tam vị Chúa Mường

Thỉnh Chúa đệ nhất Hùng Vương ngự về

Cổ triều Đinh, Lý, Trần, Lê

Sắc Phong thượng đẳng biển đề tối linh

Tây Thiên, Tam Đảo địa linh

Thạch Bàn, Chúa ngự cảnh thanh nhiệm màu

Nhang thơm thành kính quỳ tâu

Tiếng dâng một bản văn chầu Chúa Tiên

Chúa Bà đệ nhất Tây Thiên

Hùng Vương thánh tổ cầm quyền vào ra

Đại Đình, Tam Đảo quê nhà

Thông reo trúc hóa rườm rà tốt tươi

Dạo chơi non nước đôi nơi

Khi sang Cao Mại khi chơi Nguyệt Hồ

Có phen Chúa tới kinh đô

Phép hay biến hiện thần cơ nhiệm mầu

Sửa sang gương lược trầu cau

Thỉnh Chúa ngự đồng giáng thế lai lâm

Thử lòng trần thế chữ tâm

Thay quyền thiên địa cầm cân thăng bằng

Cứu cho thoát khỏi gian truân

Cứu cho thoát khỏi trầm luân đọa đầy

Trần gian lắm nỗi chua cay

Phúc mỏng nghiệp dày tâm tựa bóng đêm

Thành tâm van vái chúc nguyền

Tu nhân tích đức thánh tiên độ trì

Trước thời xét sở di âm phước

Sau thời xem tâm đức tu thân

Trên phù quốc dưới cứu dân

Khuông phù đệ tử thiên xuân thọ trường.

Văn chúa đệ nhất

Nước Việt Nam có ngàn Đông Lộ

Cõi Bắc Kì có núi Tây Thiên

Dõi truyền thiên hạ ức niên

Ba vị tiên thánh giáng sinh giúp đời

Dân Sơn Đình là nơi sở tại

Thấy một người khí khái khôn ngoan

Mẫu phó cho phụng sự khói nhang

Nguyện cầu quốc thái dân an thuận hòa

Cảnh Thánh Bà long chầu hổ phục

Suối Giải Oan giải khúc minh trân

Trường sinh có nước tảy màu

Tảy cho thiên hạ đâu đâu được nhờ

Dù bốn mùa chim kêu phượng hót

Sáng một màu xanh ngắt cỏ hoa

Vui về nước chảy non ba

Bồng lai nước nhược chưa qua nhược nào

Thú thanh tao Thạch Bàn lồ lộ

Ngăn thiên nhang thoảng gió muôn năm

Thuyền đường chỉ Phật giáng lâm

Khắp miền thiên hạ thánh tâm

Linh uy khó nhọc tìm nơi biến hóa

Lại khen người tạc đá mà nên

Bầu trời cảnh Phật non Tiên

Thấy ngàn Tam Đảo Tây Thiên dị kì.

Hồ Bát Nhã thời thời bất cổ

Có nước Vàng, thác Bạc như in.

Có cầu, có nước sông truyền

Cửa đền phong nguyệt vô biên lầu lầu

Cảnh đua nhau bồng lai úc trúc

Lí thanh tao mọi thứ nở hoa.

Cảnh lên thay điểm bà sa

Mừng cây cổ thụ năm ba cội tùng

Đã minh nguyệt phong quang là thế

Tại văn hoa đuốc tuệ quan huy.

Thế gian liễu thế nan chi

Do lai quảng đại từ bi vô cùng.

Thụ sắc phong phò vua giúp nước

Lại hộ trì an quốc ban gia.

Tây Thiên bà Cả thượng tòa.

Tiệc trung thu nghinh về đền Cả

Giáp hai dân hương hỏa đền Trung.

Tam Dương hiệp hiệp chức tiên phong

Để lại ngũ phúc hương thông nước nhà.

Chính tiệc Bà thường tân đoan ngũ

Cứ ngày rằm lệ sớ muôn năm.

Hương hoa lễ vật mọi nơi

Mẫu anh linh, vọng bái Thánh Bà.

Ức niên hương hỏa lưu phương họa đồ.

Chốn Nam Bang ngàn dân kính chúc

Đức Thánh Bà hóa phép thần thông.

Cầu tài cầu lộc hữu dư

Cầu con cho được thượng vi tinh thần.

Nào là người văn nhân tài tử

Cũng là người nữ tú nam thanh.

Muốn vui lên đất Sơn Đình

Muốn cầu lên cửa anh linh nhà Bà.

Quốc thái hoa nhân dân yên lạc

Cửa anh linh danh tạ lập thiên

Cầu cho phú quý thiên niên

Thế nhi huynh đệ khang trường thiên thu.

Tống tai ách nghinh lai bách phúc

Đảo tất thông nguyện tam đa.

Lòng tin vọng vái Thánh Bà

Minh cường quốc phú dân hòa bình yên.

Chữ rằng thánh giáng nghe văn

Tấn Mẫu lưu lạc thiên thanh thọ trường

(Xa loan thánh giá hồi cung).

Mời quý vị tìm hiểu thêm các bài viết về Mẫu cửu trùng thiên, cô đôi cam đường, hay hầu đồng là gì nhé

Lời văn chúa đệ nhị nguyệt hồ

Ai lên đến Cao Sơn Bạch Mã

Hỏi thăm Đền Chúa Nguyệt nơi nao

Hỏi thăm ga Kép mà vào

Ngôi đền Chúa ngự khác nào động tiên

Bốn mùa hoa trái dâng lên

Bạn tiên tấp nập đôi bên ra vào

Trước ngôi cao rầu rầu nét mặt

Chiếc gậy son chúa đặt phía sau

Lá trầu với lại quả cau

Tiền đài chiếc tráp sơn màu xanh lam

Chúa ngồi đó lòng đau như cắt

Dưới trần phàm bao kẻ u mê

Nhớ người con gái thôn quê

Không may nhỡn đãng phải bề khổ tâm

Sống âm thầm mồ côi cha mẹ

Gặp được Thầy Quỷ Cốc tiên sinh

Một đời làm phúc quên mình

Truyền ban ấn quyết đặt tên Nguyệt Hồ

Tiếng đồn cho tới kinh đô

Có bà Chúa Bói Nguyệt Hồ rất hay

Cửa nhà gia sự hôm nay

Mồ mả đất cát Chúa rầy chỉ cho

Âm dương chồng vợ căn do

Hợp tan tan hợp chỉ cho rõ ràng

Tiền hậu vận mọi đàng hay dở

Việc trong ngoài lầm lỡ chỉ cho

Về đồng phán bảo nguyên do

Có căn có số phải lo trình đồng

Tam đầu cửu vĩ thuyền rồng

Thoi xanh rừng núi sớ hồng kim ngân

Hình hài nón chúa kính dâng

Lập đàn thỉnh chúa lai lâm ngự về

Phép tiên chúa đáng tài cứu thế

Tiếng oai linh quyền chế nơi nơi

Phép tiên xoay đất chuyển trời

Gia công hộ phép cứu người trần gian

Thỉnh mời tiên chúa lai loan

Khuông phủ đệ tử nhân khang thịnh cường.

Bản văn chúa đệ tam

Văn chúa lâm thao

Thỉnh mời tiên chúa bói then
Nguyên xưa giá ngự một tòa sơn trang
Vốn xưa sinh Thánh trên ngàn
Vân Phong, Tĩnh Túc tiên nàng giáng sinh
Cao Bằng hiển ứng anh linh
Mán, Mường các bộ phụng tình làm tôi
Cảnh sơn lâm rừng xanh ngan ngát
Cửa thượng ngàn tụ khí trung linh
Có phen biến tướng hiện hình
Chúa bà giáng thế lập nghề hát then
Chúa mặc áo đen chàm vạt ngắn
Kiềng bạc đem khảm nạm ngọc lam
Cao bằng chúa ngự thạch bàn
Tay cầm đàn Tính hát vang núi rừng

Trên rừng cấm ngày ngày tu luyện
Có phép tiên tà quỷ sợ uy
Linh xà hổ phục tâu quỳ
Muôn loài muông thú đều thì phục công
Miền sơn động chúa ngồi đàn hát
Đàn âm dương gọi hồn thế nhân
Một đời làm phúc cứu dân
Bao nhiêu nghiệt chướng xoay vần hóa không
Thổ mán mường đồng thì phục đức
Người tày nùng chúa thì độ cho
Chúa truyền đệ tử chớ lo
Hành nghề tạo phúc muôn đời nhớ ơn
Thường dạo cạnh sơn cùng bích thủy
Chúa băng rừng thăm thú động tiên
Sướng ca một cảnh thiên nhiên
Hai nàng thị nữ khăn miên theo hầu
Vấn khăn chàm tay đeo vòng bạc
Rẽ đường ngôi mườn mượt tóc mây
Hây hây vành nguyệt vơi đầy
Đáng thanh đáng lịch vẻ đầy khuôn trăng
Dáng tiên chúa cô hằng yểu điệu
Bước khoan thai nhẹ gót lên non
Dù cho nước chảy đá mòn
Thương đồng chẳng quản dù còn bao xa
Chúa về đồng muôn nhà kính phục
Nét hây hây mắt tựa sao xa
Chúa tiên linh ứng hay là
Gảy đàn non nước khúc ca chiêu hồn
Cân đàn then âm dương thấu tỏ
Lai giáng về ngọn cỏ chân mây
Hôm nay tụ họp về đây
Về nghe câu hát làm tôi chúa bà
Làm tôi chúa đồng gia hưng thịnh
Để cho đời nức tiếng thơm danh
Rồi mai chọn lấy ngày lành
Đàn tràng thiết lập cung nghinh chúa bà